W połowie drogi z Cieszyna do Skoczowa, w głębokiej dolinie między dwoma wyniosłościami, biegnącymi od Chełmu jako kręte skiby, rozsiadła się od pradawna wieś Ogrodzona. Jeśli chodzi o nazwę, mogła wieś odgradzać niegdyś włości dawnego władyki cieszyńskiego od sąsiada skoczowskiego czy grodzieckiego, a mogła też ze względu na swe wapienne podłoże być po prostu ogrodem owocowym dawnej kasztelanii cieszyńskiej. Być może jest jeszcze inne wytłumaczenie nazwy?
790 lat temu wieś została po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie protekcyjnym biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z dnia 25 maja 1223 roku wydanym na prośbę księcia opolsko-raciborskiego Kazimierza dla klasztoru premonstrantek w Rybniku jako wieś książęca.
Pięć lat później mniszki rybnickie przeniosły się do Czarnowąsów k. Opola i tamże odtąd dziesięciny wsi cieszyńskich zostały przekazywane z tą jednakże ulgą, że poddani zwolnieni zostali z dotychczasowego prawa polskiego tzn. nie spełniali odtąd obowiązku stróży, stanu, podwody, pogłównego i innych danin; nie pomagali też przy budowie grodów ani nie byli zobowiązani do służby wojskowej. To im gwarantowało tzw. prawo niemieckie, przyjęte przez klasztor w Czarnowąsach, któremu bezpośrednio podlegali mieszkańcy Ogrodzonej.
W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego rozdrobnienia feudalnego księstwa opolsko-raciborskiego powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazła się również Ogrodzona. Od 1327 księstwo to znajdowało się w zależności lennej od Królestwa Czech.
Od połowy XIV wieku właścicielami wsi byli Bielikowie, odłam szeroko rozgałęzionej na Śląsku rodziny szlacheckiej Sobków herbu Kornic. Kiedy Bielik umarł w 1402 roku bez męskiego potomka, Ogrodzona przeszła w ręce drugiej gałęzi Korniczów-Pięćlatów. Ci, będąc „pod ręką" księcia cieszyńskiego, spełniali na jego dworze funkcję kanclerzy. Andrzej Pięćlat (1440—1477) i jego syn, też Andrzej byli gorliwymi katolikami i przyczynili się do budowy kościołów w Ogrodzonej i Górkach Wielkich, natomiast trzeci z nich, Jakub był żarliwym obrońcą reformacji a Ogrodzona stała się jednym z ośrodków nowej wiary. Wiadomo, że już w 1447 roku istniał tutaj kościół katolicki z wiernymi w liczbie 90.
Na przełomie XV i XVI wieku wieś trafiła w ręce książąt cieszyńskich, którzy często regulowali swoje zobowiązania dochodami z Ogrodzonej. Również istniejącym we wsi wolnym dworem w XVI i XVII wieku dysponowały różne osoby, wobec których władca miał jakieś zobowiązania. W roku 1529 wysławiono kościół murowany z przyległą wieżą drewnianą, którą dopiero w XIX wieku zamieniono na murowaną. Po roku 1653 Ogrodzona weszła w skład Komory Cieszyńskiej stanowiącej dobra Habsburgów i trwała w niej aż do końca pierwszej wojny światowej.
Fot. Najstarsza znana pieczęć Ogrodzonej z 1702 roku. W godle okrągłe ogrodzenie.
Wiele ucierpiała Ogrodzona w okresie wojny 30-letniej i wojen szwedzkich tego okresu. Ucierpiał też kościół. Regularne nabożeństwa wznowiono dopiero w r. 1784, z chwilą nowego usamodzielnienia się parafii. Z końca XVIII w. datuje się też parafialna szkoła trywialna, która w 1870 roku została przekształcona w Publiczną Szkołę Ludową. W 1867 roku na mocy ustawy austrowęgierskiej Ogrodzona stała się gminą, której pierwszym wójtem został Jan Pasterny.
W 1876 roku została wybudowana kaplica ewangelickiej gminy wyznaniowej w Ogrodzonej, podlegającej parafii w Cieszynie. Rok później był także czynny przy niej cmentarz. W lutym 1895 roku powstało Kółko Rolnicze, którego prezesem został Jan Sztwiertnia. We wrześniu 1898 roku poświęcono kaplicę Opatrzności Bożej ”na górce”.
Fot. Wygląd domów w XIX-wiecznej Ogrodzonej. Rysunek autorstwa nauczyciela Pawła Brody przedstawiających jego rodzinny dom stojący w 1886 roku w okolicy obecnej suszarni RSP Promień - Ogrodzona nr 4.
W 1902 roku założono Ochotniczą Straż Pożarną, natomiast w 1912 roku oddano do użytku nową piętrową szkołę ludową. W 1919 roku przez Ogrodzoną przetoczyły się walki polsko-czeskie paraliżując życie we wsi przez kilka dni.
W latach 20-tych utworzono posterunek policji śląskiej w budynku starej szkoły. W 1928 roku rozpoczęła się częściowa elektryfikacja wsi, a rok później zaczął kursować pierwszy autobus do Cieszyna i Skoczowa. W 1938 roku oddano do użytku mleczarnię w Ogrodzonej, która funkcjonowała do początku lat 90-tych.
Od września 1939 do maja 1945 roku Ogrodzona była okupowana przez wojsko i administrację niemiecką. Po wojnie na jesieni 1945 roku Ogrodzona została siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej, w skład której weszły wsie: Ogrodzona, Kisielów, Łączka, Gumna i Krasna. Przewodniczącym GRN został wybrany Stefan Pabiś, a sekretarzem Karol Nowak. Niestety gmina w Ogrodzonej została rozwiązana w 1 stycznia 1973 roku po czym weszła jako sołectwo w skład gminy Dębowiec.
Druga połowa XX wieku to także utworzenie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej „Promień” w 1955 roku, rozbudowa mleczarni, rozpoczęcie budowy sieci wodociągowej, budowa bloków mieszkaniowych w 1978 roku, budowa nowego przedszkola i inne inwestycje. Na początku lat 90-tych Ogrodzona została zgazyfikowana, następnie w 1998 roku zakończono I etap kanalizacji wsi.
Wiek XXI to budowa i otwarcie Środowiskowego Ośrodka Kultury w Ogrodzonej, budowa drogi ekspresowej S1 oraz dwóch wiaduktów w jej ciągu, a także poświęcenie kościoła ewangelicko-augsburskiego w 2006 roku.
Ogrodzona w liczbach.
- 790 lat temu wieś Ogrodzona została pierwszy raz wzmiankowana w dokumentach.
- 695 hektarów wynosi powierzchnia Ogrodzonej zamieszkiwana przez 866 osób.
- 387 metrów n.p.m. ma najwyższe wzniesienie Ogrodzonej
- 330 cm wynosi obwód prawie 200-letniego buka zwyczajnego rosnącego w lesie Kamieniec, uznanego w 1953 roku za pomnik przyrody.
- 312 metrów wynosi długość wiaduktu w Ogrodzonej położonego w ciągu drogi ekspresowej S1.
- 142 lata temu otwarto urząd pocztowy w Ogrodzonej, który z przerwami istniał do 1939 r.
- 118 lat temu powstało Kółko Rolnicze w Ogrodzonej.
- 111 lat temu powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Ogrodzonej.
- 85 lat temu w Ogrodzonej zapaliła się pierwsza żarówka zasilana prądem z cieszyńskiej elektrowni.
- 84 lata temu przez Ogrodzoną zaczął kursować pierwszy autobus na trasie Cieszyn – Skoczów.
- 55 lat temu oddano do użytku obecną remizę OSP.
- 50 minut zajmuje pokonanie spacerem odcinka Ogrodzonej w lini prostej z południa na północ.
- 27 lat Ogrodzona była siedzibą gminy do której należały w latach 1945 - 1972 sołectwa Ogrodzona, Kisielów, Łączka, Gumna i Krasna-Gułdowy.
- 27 lat temu przedszkole w Ogrodzonej przeniosło się do nowego, obecnego budynku.
- 11 lat temu otwarto Środowiskowy Ośrodek Kultury.
- 8 numerów telefonicznych było dostępnych w Ogrodzonej jeszcze do 1998 roku.
- 7 przysiółków znajduje się w granicach Ogrodzonej, są to Stawiska, Parszywiec, Kamieniec, Puńca, Olszyna, Bielowiec, Zadki.
- 2 kościoły i 1 kaplica znajdują się na terenie wsi.
B.C.
Bibliografia:
Władysław Szweda: Z dziejów Ogrodzonej. Ogrodzona, 2008,
Idzi Panic (redakcja): Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych. Cieszyn, 2010,
Jan Broda: Z przeszłości Ogrodzonej. Głos Ziemi Cieszyńskiej, 1958,
Alfred Znamierowski: Pieczęcie i herby Śląska Cieszyńskiego. Cieszyn, 2011.